Çocukların dil gelişiminde, beyin gelişiminin en hızlı olduğu ilk üç yıl çok önemlidir. Bundan dolayı doğumda işitme testi yapılmaktadır. Bebeğinizin çevresinde yeterli uyaran olması; kendisiyle sürekli konuşulması; bebeğin bunları işitmesi ve gözlemlemesi; sağlıklı konuşma organlarının olması; dil yeteneğindeki gelişimin temelini oluşturur. Ebeveynlerinin, özellikle de annenin konuşması çok önemlidir. Bebekler altı aylıkken ana dillerindeki bazı sözcükleri tanıyabilmektedir.
Bebekler ve çocuklar için düzenli kitap okumak çok yararlıdır. Konuşurken kısa ve anlaşılır kelimeler kullanmak, bebeğin sizi taklit edebilmesini kolaylaştırır. Dil, çene, dudak kaslarının gelişmesi ve yapısının olgunlaşmasıyla daha kontrollü sesler çıkarmaya başlarlar. İlk yılda an-lamını bilmeden birkaç basit kelime söylerler. Bebeklerle yakın mesafeden, mimik ve jestlerle konuşmanın desteklenmesi de önemlidir.
Altı aylık bir bebek ba-ba, ma-ma gibi tekrarları ve daha sonra anlamsız bazı mırıldanmaları dile getirir. Bu dönemin ardından çocuğun ses çıkarması bir anda sona ererse işitme kaybından şüphe edilmesi gerekir. İlk yaşında ise birkaç kelime çıkmaya başlar. 18 aylıkken 8-10 kelime konuşan çocuk, bundan sonra hızlı bir kelime öğrenme yarışına girer. İki yaş civarında da kelimeleri birlikte kullanmaya başlar. Bu yaşlarda çoğunlukla kullanılan 50’ye yakın kelime hafızası vardır. Çocuklar kelimelerin objeleri, nesneleri, düşünceleri ve hareketleri sembolize ettiğini ve tanımladığını bu dönemlerde anlamaya başlarlar. Her çocuğun aynı dönemde aynı kelime haznesine sahip olması ve aynı akıcılıkta konuşması beklenemez. O nedenle gecikme gibi görünen durumlarda panik olunmamalıdır.
Bazı aylarda ve yaşlarda çocuklarınızın dil gelişiminde bir sorun olup olmadığını kontrol edebilirsiniz. Geri kaldığını düşündüğünüz durumlarda önce doktorunuzla görüşmelisiniz. Her çocuğun aynı yaşta konuşması beklenmemekle beraber, her türlü gecikmenin de altta yatan herhangi bir patolojiden (yapısal neden) kaynaklanıp kaynaklanmadığının da araştırılması gereklidir. Aile öyküsü, çocuğun cinsiyeti, doğum öyküsü, fizik muayene ve çevresel koşullar önemlidir. Erkek çocuklar kız çocuklara göre daha geç gelişim gösterebilir.
Konuşmayı Öğrenmede Gecikme Nedenleri ve Yaklaşımlar
Konuşmayı Öğrenmede Gecikme Nedenleri ve YaklaşımlarKonuşması geciken çocuklarda, öncelikle çocuğun duymasında bir yetersizlik olup olmadığı öğrenilmelidir. Geçici bazı durumlarda da işitme etkilenebilmektedir. Yeni doğan işitme taramasında testi geçmiş olsa bile sarılık, ateşli hastalık ya da orta kulak iltihabı gözlenen çocuklarda işitmenin yeniden değerlendirilmesinde fayda vardır. Bazı çocuklarda dil ve kas gelişimi diğer çocuklara göre daha yavaş olabilir. Konuşma ve ses çıkarma kasları ve koordinasyonunun her çocukta aynı olması beklenmemelidir. Erişkin dilini ve uzun dizi kelimeleri anlamak çocuklar için zordur. Fazla ilgi gösterilmeyen ve kendisiyle konuşulurken anlaşılır, kısa kelimeler kullanılmayan bebeklerin işi daha zor-dut. Çok fazla yalnız kalan bebeklerde ve çoğunlukla tek başına oyun oynayan çocuklarda konuşma sorunu daha çok beklenir. Bakıcıyla yetişen çocukların gün içerisinde sözel iletişiminin desteklendiğinden emin olmakta yarar vardır.
Bazı çocuklar ise anlayabileceklerinden daha fazla dil ve kelimeyle karşı karşıya gelebilir. Örneğin, birçok farklı dilin bir arada konuşulduğu durumlar çocukların daha geç konuşmasına neden olabilir. Çocuklar konuşulanları anlar ama geç konuşabilir. Anlaşılır ve kısa kelimeler kullanmak, sık tekrar yapmakla bu sorun ortadan kaldırılabilir.
Çocuklar sosyallik açısından pasif ise geç konuşabilirler. Göstererek ya da kimi jestlerle derdini anlatan çocuklar konuşmaya fazla gereksinim duymazlar. Bir de kendi yerine başkaları konuşuyorsa çocuklar susup beklemeyi tercih eder. Özellikle bu konuya ebeveynlerin çok dikkat etmesi gerekir.
Doktor muayenesinde çocuklar yakınmalarını kendileri anlatmaya çalışabilirler. Ebeveynler buna evde çeşitli oyunlarla hazırlanabilirler. Doktorlar da çoğu zaman annelerden değil çocuklardan yakınmalarını dinlemek isterler ve soruyu onlara sorarlar. Çocuklar konuşmada yavaş ve pasif davranabilirler. Bu durum, özellikle fazla konuşma şansı bulamayacaklarını düşünen çocuklar için geçerlidir. Ebeveynler girişimde bulunmadan sessizce izlemeli, çocuğun doktorla iletişim kurmasına fırsat tanımalı, sabırsızlık gösterip soruları yanıtlamaya çalışmalıdır. Bu tutuma çocuğun günlük hayatında da dikkat edilmelidir.
Evde fazla sosyal ortam yaratılmayan, konuşulmayan ama çocuğun sürekli okul dilini kullandığı bir ortamda bulunması da büyük çocuklarda konuşma sorunu yaratabilir. Sayıları, geometriyi kullanırken çok iyi ve rahat olan çocuğun, günlük konuşmada karşılaştığı kelimeleri az kullandığı için sosyal yeteneği azalabilir. Bu sorun özellikle okul performansı iyi olan ama sosyal içerikli iletişimi az olan çocuklarda görülmektedir. Çocuklara pratik ve gündelik konuşma dilini de öğretmek, daha çok sosyal ortamlarda bulundurmak, ortak aktivitelere girmek yararlı olacaktır.
