Çocuklar ile ilgili olarak çalışmalar yürüten rehberlik merkezlerinde veya okullardaki danışma merkezlerinde, psikiyatri kliniklerinde ve anne babalarla yapılan görüşmelerde en çok rastlanan sorun, çocuğun dikkat toplayamamasıdır. Dikkat toplamada sorunu olan çocuk, pencereden dışarıyı seyreder, hafif bir sesten kolayca etkilenir, çok hareketlidir oturduğu yerde rahat edemez, ve çalışmaya çok sık ara verir. Bu tür çocuklar herhangi bir işe aralıksız beş dakikadan daha uzun devam edemezler. Hayallere dalarlar, el ve kolları ile çeşitli hareketler yaparlar. Kendilerine söylenilen sözlere dikkatlerini veremezler. Genelde bütün davranış ve hareketlerini ayakta yaparlar.
Dikkatin çeşitli tanımlar’ vardır. Yapılan tanımlarda dikkat yetisinin farklı yönleri ele alınmıştır. Hatta dikkat işlevinin seçiciliği üzerinde durulmaktadır. Dikkat, şuurun tam açık olduğu durumlarda hedeflerin yönlendirilmesi ve belirli bir süre yoğunlaşmasıdır. Dikkat toplama ise, duygusal güçlerin belirli bir amaca yönelik olarak odaklanmasına denir. Dikkat toplama insan doğasının zihinsel gelişimine ait bir yetenektir. İnsan zihninin bir konu hakkında nitelik ve niceliği ile birlikte düşünebilme sanatıdır. İki yaşındaki bir çocuğun, çevredeki merak ve heyecan uyandıran uyarıcılara dikkatini yöneltebildiği ve dikkat toplayabildiği görülür. 5-7 yaşlarındaki çocuklarda, dikkatin sistematik oluşumunun sonuçları izlenebilmeye başlar.
Dikkat toplama öğrenme süreci içerisinde çok önemli bir faktördür. Öğretmenin görevi, derse öncelikle öğrencilerin dikkatlerini topladıktan sonra başlamaktır. Etkin ve anlaşılır öğrenme olabilmesi için dikkatin konu üzerine toplanması gerekir. Öğretmenin, konuyu öğretirken, çocukların yaşamından somut örnekler vererek öğretmesi öğrenmeyi daha da kolaylaştıracaktır.
Çocuğun okuldaki öğrenme süreci, dikkatin toplanması ile doğru orantılıdır. Bu nedenle, öğretmenin en baştaki işi çocukların dersi dinlemelerini sağlamak, yaptıkları etkinliğe dikkatlerinin toplanmasını ve etkinliği sonuna kadar da ilginin sürmesini temin ederek bitirmektir. Çocukların eğitim ve öğretim araçları, dikkat toplama ve sürdürmesi üzerine becerilerinin geliştirilmesi dikkate alınarak üretilmelidir.
Çocuğun ödevi, başarı kaygısı ve başarısızlık korkusu gibi baskılara neden olmayacak şekilde, çocuğun bireysel gelişimi hesaba katılarak belirlenmelidir. Çocuğu bağımsız düşürmeye teşvik eden, bireysel yeteneklere ve çocuğun bulunduğu ortama uygun ödevler seçilmelidir. Çocuğun, oyunlarını kendi belirlemesi ve bu konudaki seçimlerini kendisinin yapması halinde oyuncakları ile uzun süre yorulmadan ve usanmadan oynadığı görülür. Hatta bu oyunları tekrar tekrar oynamaya doymaz. Çevresinde kimsenin onu rahatsız etmesini istemez. Aynı oyunu defalarca oynamaktan bıkmaz. O kadar oynadığı halde yine de neşelidir. Yorgunluk belirtisi göstermez.
çocuklar bir işe konsantre olduklarında yeni bir keşif ve yepyeni bir yol bulmuşlardır. Eğitimcinin görevi, çocuk için amaçlı bir çevre, olumlu bir yaklaşım aracılığıyla çocuğun dikkat toplamasını sağlamaktır. Bilgiye odaklanma becerisi, çocuğun özgürce düşünebilmesine ve uygulamalar yapabilmesine bağlıdır.
çeşitli araştırmalarda eğitim alan 5-6 yaşındaki çocukların dikkat toplama becerileri incelenmiştir. Milli Eğitim Bakanlığının programına göre, 5-6 yaş çocuklarının dikkat toplama beceri puanları arasında belirgin farklılıklar bulunduğu anlaşılmıştır. Uygulamada elde edilen bu fark eğitimde dikkatin polarizasyonu ilkesiyle izah edilebilir. Montessori materyallerinin 5-6 yaş çocuklarının dikkat toplama becerilerine olumlu yönden yardımcı olduğu ortaya çıkmıştır.
çocuğun dikkatini toplamak için çocuğun ilgileri kadar çevresindeki fiziksel uyarıcılar ve öğrenme ortamı da etkin rol oynar. Çocuk çalışmak istediği materyali kendisi seçer, ilgisi yönünde çalışmaya başlar. Böylece çocuk ilgi duyduğu materyalle istediği alanda çalışmaya yoğunlaşır. Bu şekilde çocuğun dikkati daha uzun zamana yayılır. Çocuğun çalışma ortamında daha sade renkler kullanılmalı, eşyalar uyum içerisinde yerleştirilmelidir. Bu türlü ortamlar çocuğun ilgisini toplamasında ve çalışmaya daha uzun süre devam etmesinde yardımcı olur. Çocuklar, çalışmalarda örnek olarak hazırlanan materyallerin şekil, boyut, doku, renk gibi benzerlik ve farklılıkları kolaylıkla ayırt ederler. Materyalleri birbirinden ayırt etme becerileri çocukların dikkat gelişimlerinin göstergesidir.
Dikkat toplama eğitiminin temellerinden biri çocuğun yaptığı yanlış. yine kendisinin bulması ve sonra da yanlışı fark ederek düzeltebilmesidir. Çocuğun kendi hatasını bulup düzeltmesi, kendisini kontrol edebildiğini gösterir. Dikkat toplama becerisinin geliştirilmesine yönelik çeşitli yöntemler mevcuttur. Örneğin, çocuğa çeşitli renklerde ve büyüklüklerde küpler, prizmalar, silindirler, toplar verilir ve bunları renklerine, büyüklüklerine veya başka özelliklerine göre sıralamaları ve gruplamaları istenir. Çocuk sıralamaları ve gruplamaları yapar. Zaman içerisinde, arada yanlışlıkları varsa, bu yanlışları bulup kendisi düzeltebilir hale gelebilir. Bu durum çocuğun başarıya ulaştığını ve dikkat toplama becerisinin giderek arttığını işaret eder.
Çocuğun dikkati oynadığı oyun veya çalışma üzerinde yoğunlaşır. Erken çocukluk döneminde çocuklarda gözlemlenen problemlerin pek çoğunun dikkat toplama konusundaki sorunlardan kaynaklandığı görülmektedir. Oyun ve çalışma seçimlerinin çocuğun ilgilerine ve becerilerine göre yapılması ve çocuğun dikkatli bir gözetim ve destek aracılığıyla dikkat toplama sorunlarının aşılması mümkündür.
Okul öncesi dönemde çocukların dikkat toplama çalışmalarını yapacak merkezler kurulmalıdır. Böylece dikkatini toplayamayan veya dikkati sık sık dağılan çocuklara yardımcı olunması mümkün olacaktır.
Okul öncesi çocuklarını eğiten ve öğretenlere hizmet içi kurslarla Montessori yöntemi ile ilgili özel çalışmalar yapılabilir. Böylece çocuğun dikkat toplamasına yönelik olarak neler yapılması gerektiği, bu konunun önemi, çocuğun dikkat becerisinin ne şekilde desteklenmesi gerektiği gibi konularda eğitim alacak uzmanların yetiştirilmesi mümkündür. Tüm bunlar çocuklar kadar toplumun da daha özenli ve daha mutlu bireylerden oluşmasına katkıda bulunacaktır.
